Artis is het bekendste dierenpark van Nederland. Het is ook een heel bijzonder dierenpark. Dit komt mede omdat in hartje Amsterdam in de Plantage-buurt ligt en daardoor geen mogelijkheden tot uitbreiding heeft. Wel is het park dusdanig aangepast en verbouwd dat het aan alle eisen van een modern dierentuin voldoet. Artis is de oudste dierentuin van Nederland en stamt al uit 1838. Verder staan er op het terrein van Artis 27 negentieneeuwse gebouwen die vrijwel allen een monumentenstatus hebben. Artis werk ook samen met de Universiteit van Amsterdam en het Zoölogisch Museum Amsterdam en dat heeft vooral een educatieve functie. Het dierenpark bezat een indrukwekkende collectie naturalia op sterk water, wat is opgenomen door het Zoölogisch Museum en een bibliotheek met 20.000 titels en een prentenkabinet van 90.000 prenten die is opgenomen in de Universiteitsbibliotheek.
De geschiedenis van Artis
Een Amsterdamse boekhandelaar, een commissionair en een horlogemaker kwamen regelmatig bij elkaar en hadden gezamenlijk het doel om de natuur dichter bij de mens te brengen. Er werd in de Plantage-buurt een gebouw aangekocht met een enorme aangelegde tuin en op 1 mei 1838 werd Artis opgericht. In het gebouw werd het niet levende gedeelte van de natuur tentoongesteld, zoals de bijzondere dieren op sterk water en skeletten en de tuin was het levende natuur gedeelte. Het was dus vooral heel educatief. Enkel leden van Artis mochten de tuin bezoeken. De collectie dieren begon met apen, papegaaien, herten en een Surinaamse boskat, maar al snel volgde er ook een panter, hyena en een olifant. Al rap volgde er een uitbreiding van het terrein inclusief de aankoop van een stuk gracht dat werd omgetoverd tot drie grote vijvers. Er werd 1859 een speciaal roofdierengebouw op het terrein neergezet en in 1882 een aquarium.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog heeft Artis zich redelijk goed weten te redden en was er door de goede verdiensten van het dierenpark ook voldoende voedsel voor de dieren aanwezig. Toch kwam de bevrijding in 1945 niet te laat, want het voedseltekort begon nijpend te worden. Na de oorlog zijn er nog enkele uitbreidingen geweest, zoals het planetarium in 1988 en in 1992 een geologisch museum. In 1999 werd een wolvenbos en een Afrikaans savannelandschap aangelegd. Ook werd het dierenpark in 2005 nog uitgebreid met een insectarium. Nadien zijn er geen echt uitbreidingen meer van het dierenpark geweest omdat daar eenvoudigweg de ruimte niet voor was. Wel zijn er enkele gebouwen en delen terrein vernieuwd. Toch staat er voor 2020 nog een ingrijpende uitbreiding gepland. De enige open ruimte van Artis is momenteel de parkeerruimte. Het plan is om de parkeerruimte ondergronds te maken, zodat deze ruimte bij het dierenpark aangetrokken kan worden.
Indeling van Artis
De indeling van Artis wijkt af van de indelingen van de meeste huidige dierentuinen. Normaliter worden de dieren gegroepeerd naar het werelddeel waar zij vandaan komen. Dit heeft Artis niet. Wel zijn bepaalde dieren, die bijvoorbeeld onder tropische omstandigheden verblijven bij elkaar gezet in een ruimte. Vrijwel alle gebouwen die op het terrein van Artis staan zijn monumentaal, dus als je dieren niet zo interessant vindt dan kun je altijd nog voor de architectuur komen. Er zijn wel veel themaverblijven op basis van diersoorten. Zo is er het apenhuis, waar je zowel binnen als buiten allerlei soorten apen uit de gehele wereld kunt zien. Het vogelhuis is een terrein die ook overdekt is als buiten en bevat talrijke vogelsoorten. Ook is er een roofvogel demonstratieveld. Het reptielenhuis is enkel overdekt omdat de dieren die hier verblijven een bepaalde temperatuur vereisen. Dan is er nog de Zuid-Amerikaanse Pampa, met allerlei dieren uit Zuid-Amerika. De Gorilla’s hebben een eigen verblijf, zowel binnen als buiten. Andere tropische dieren vind je in de vlindertuin en in het insectarium. Dan is er ook nog een speciale sectie waar alle roofdieren wonen. Het is de planning dat dit gedeelte in de toekomst verplaatst gaat worden naar het parkeerterrein.
Bijzondere diersoorten
DutchMen / Shutterstock.com
Artis heeft in het verleden, maar ook nu, enkele zeer bijzondere en zeldzame diersoorten in het bezit gehad. Onder deze dieren waren dieren die wij inmiddels al niet meer kennen en in de 19e eeuw zijn uitgestorven. De quagga bijvoorbeeld een zeldzame zebrasoort, waarbij zijn strepen enkel de kop bedekten en de rest van zijn lichaam gelig of wittig was. Dit dier leefde in Zuid-Afrika waar in 1873 het laatste wilde exemplaar overleed. Er waren toen nog twee over, één in de dierentuin van Berlijn en één in Artis. Het exemplaar in Artis was de allerlaatste quagga ter wereld die in 1889 overleed. De Buidelwolf, ook wel Tasmaanse tijger genoemd, die in 1936 was uitgestorven was één van de bewoners van Artis.
Tegenwoordig zijn er nog steeds zeldzame dieren in Artis die met uitsterven bedreigd worden. De algazellen bijvoorbeeld, met hun karakteristieke grote hoorns. Het luk Artis toch nog om jaarlijks één of meerdere jongen van deze gazellensoort te fokken. Dan is er ook nog de witstaartgnoe. Deze gnoe is wereldwijd uiterst zeldzaam. Het is zeer bijzonder dat Artis deze gnoe als bewoner heeft. Er zijn nog meer zeldzame dieren die in de wilde natuurlijk vrijwel uitgestorven zijn en in geen enkele dierentuin meer voorkomen, maar wel in Artis, zoals de grondkoeskoes, de potto en de margay.
Educatieve functies
Van oorsprong is Artis ontstaan om mensen dichter bij de natuur te brengen en hen wat te laten leren over de natuur. Dit educatieve karakter geldt nog steeds. Er staan op het terrein van Artis bijvoorbeeld drie leslokalen en een collegezaal. Hier worden maandelijks lezingen over de natuur gehouden. Verder wordt er elke zondagochtend een rondleiding achter de schermen van Artis gegeven. Mensen kunnen dan bijvoorbeeld de keukens van Artis zien, waar het voedsel voor de dieren bereid wordt. Ook voor groepen, zoals schoolklassen zijn er erg veel rondleidingen mogelijk, waarbij de kinderen een leerzame tocht maken en ook bij het voederen van de dieren aanwezig mogen zijn.
De Mascotte
Artis kent ook een mascotte. Dit is een simpele gebreide lappenpop in de vorm van een aap. De naam is ‘Artis de Partis’ en is enkel in Artis te koop. De Mascotte is dus een waar collectors-item. Wanneer je de mascotte aankoopt steun je ook een goed doel.
